5. BIAKNA HANG IN KAWL GALKAP KUMPI IN MAT DING IN HONG DELH NA THU

Keipen 1979 kum pan 1984 kum dongh Evangel Bible College, Yangon ah kum nga sung Lai Siangtho sang kakah hi. 1985 kum in Kawl milim bia a khauhpai penpen na mun khat ahii, MON YWA ah Missionary sem in kum khatsung ka om hi. TuaHunsung in Kawl Buddhist te in Zeisu GumPa leh HonPa in a santhei nang kadeih sak na tawh Kawl Lai in Laibu khat ka gelh hi. Ka Laibu min pen NA SIH CIANG KOI AH NA PAI DIAM  cih a hihi. Tua Laibu pen hoih kisa mahmah a hihman in kibawl behbeh hi. Sya Zel Sian Kham ( Sya Zel Thiou ) in Bu tampitak hong bawlkhia in tuaHunlai sumbawl mihau pawlkhat  in a Sum ding sih uh hi.

Tualeh November 1993 kum ciang in Kawl galkap kumpi ten, ka Laibu hangin hongmat nang Zum pan laihong thuk khia ta hi. Tuatawh kizui in Lophei kainn ah Police te in  hongman dingin 3 vei hongpai  uh hi. Keipen tuaHun lai in Thuklai AG church ah Pastor ka sem a, Pawlpi vai in Yangon ah kazin tawh kituak ahihman in hongman thei    kei uh hi.

Keipen India ah taisuak ka hihman in  hongmat theilo uh teh ka inn kumpi in hong laksak ( Nationalize ) nangin Tedim Thukhen mang zum pan ka inn, kawmtung ah Lai hong bel uh hi. Pa Tun Za Pum ( tua hun lai Tedim Council ah member ) in tua inn pen Thang Za Kãp neisa bek hi lo hi. A sanggam teng tawh zong, a neihkhop inn a hihi hongcih sak man-in  hong laksak lo kik hi.

TuaHunlai pen tuHundan in Phone cih omlo in thu khat peuhpeuh kizaksak na ding baih lo hi. SikKhauzum cih khat bel om hi. Ahihhang thu phamawh mahmah ahihkei buang leh Sikkhau kisat ci zong a om lo ban ah, tuaHunlai in innpan khual izin khiat nak-leh i innkuanpih ten koilaitung cih peuhmah hongthei nonlo uh hi. Ki zop nading communication  omthei non lo hi.

Tua ahihman in kainn ah Police te in hongmanding in hong paipai ta-leh ka innkuan pih ten ka omna hongthei lo uh ahihman in thu hongzasak nading mun zong na thei-lo uh a bangmah thu hong zasak thei lo uh hi. Keizong bangmah thusia lasia zakneihlo in Yangon pan kaciato hi. Tahan kasanggam nu kiangah   December 5,1993 kum khuazin khitciang katung hi. Tualeh kasanggam nu, a Ni-no Mankok in, i-buai nathu naza hiam hongci hi. Bangmah zakeiveng ee katate asi om maw ka ci hi. Tualeh na Laibu gelh SI LE CIN KOI PAI DING NA HIAM cih tua Laibu hangin kumpi te in matdingin hong zonsaan hi hong ci hi. Tu inzong Tahan, Kalaymyo ah Pasian nasem pawlkhat kiman khinta hi hong ci hi.

Tuaciang keizong Lophei ah ciahsuak ngamnon lo in ka sanggam pa omna Mon Ywa ah a zingciang midang MAT PUNG TIN khat tawh ka zinsuh kikpah hi. Mon Ywa ah kal 3 khawng ka taam hi. Tuakhitciang kalungsim sungah khentatna khat kabawl hi. Bangbang hi le Kawlgam ah ki omsuak thei nonlo ding ahih ciang India gam Aizawl ah tai suakning ci in ka khentat hi.

Tuakhitteh Mon Ywa pan Myitkyina ah kapai a, Myitkyina, TI TA AG church,  Nidangin  Gupkhiatna Tintan kapiakngei na biakinn ah ka vaiteng kagen hi. India ah ka tailo in phamawh tahi cihthu ka gen hi. Tualeh Myitkyina, Ti Ta AG pawlpi te in Ks.10,000 honghuhpah uh hi. Tuakum pen December kha 1993 kum a hihi. Tuakhitteh Myitkyina pan Mogok ah kapai leuleu a, Mogok AG te kiangah ka vaiteng, kabuaina teng kagen leuleu hi. Mogok AG te in zong Ks.10,000  honghuh pah uh hi. Tuadan in ka lovegift ngah koikoi teng Ks.30.000 khawng ka kem hi. Tuakhitteh Tahan lam nanawh in kaciah kik hi.Tahan,Kawlpi ah sun in koimah ah kavak ngam nonkei  hi.

Tahan ah kasum neihsun teng India sum tawh kakhek hi. Tuakhiatteh India gam Aizawl ah a tai suakding in ka kithawi ta hi. Ka bag pen Pa Pau Sing ( Hei Lei khuami ) leh Pa Mawdikai ( Kaptel khuami ) tegel in Aizawl dong hong puak sak uh hi.( A mau pen sumbawl mi hi uh a, a Mawtaw uh tawh hong puaksak uh hi ). A mau tungah zong ka lungdam mahmah hi.

Keipan ka Vanteng kakhakkhit  ciang, kaZi kata te omna Lophei ah January 5, 1994 Nitak in Tahan pan Akluai dong a zuiding in Haimual Mawtaw khat katuang hi. Tualeh katuan ka Mawtaw pen Tai 9 leh Theizang kikal ah thum vei hongkisia  hi. Tuakhitteh ka pai tokik leuleu uh a, Hiangzing ah hong kisia leuleu in a engine bup lei-ah hongkhia in hongbawl uh hi. Zingsang Nai 2 ciang hongman uh-a, Taingen ah ka kahto leuleu uh hi. Taingen ah Zingsang Nai 3 in hongtunpih hi. Taingen  katun uh ciang Mawtaw hawlpa in hitakah lumni  hong ci a, a mau Taingen ah lum uh hi.

Keipen Taingen ah ka lupding hong piangthei lo hi. Ahangpen khua hongvaak leh Police te i hongmuh ding ka lau hi.Taingen leh Lophei pen Tai 7 val deuh kigamla a, keipen keikia in Taingen pan Lophei ah zingsang Nai 3:00 in khe tawh khuazingpi lak ah kaciahsuak hi. Lophei pen khuavaak maa deuh Zingsang Nai 5:30 kiimpawl in ka tung hi. Keizong Police te mah laupian kahihman in ka innmai lam ton-in ciah ngamlo in ka phaaitam lam pan ka inn huangsung ah ka lut hi.

Ka innhuangsung ka lutphei leh ka innsung ah mi a paupau ka za hi.
Ka PA DEN PAUH pan in ka innsung ka et leh ka maan ( Photos ) te a na la ziahziah uh hi. Ka Zi in honggen kik teh, Tedim gam sungah Galkap THAU LAN ZI ( Military intelligent ) a lianpen pa U Min Sein leh Tedim Myo ah SA KHAN HMU pa U Sein Maung, Thuklai SA KHAN HMU pa U Hla Oo leh Police neu te khat a hi hong ci hi.

Tua leh ka lungsim sungah, aww kei hongmanding te ahive maw ka ci a, thakhat in ka innmai lam pan kataikhiat leh  Galkap thukhen pa in HUA AH TAI TA HUA AH TAI TA  ci in hong awng zahzah in DAT MEI tawh hong kap a ka mai ah a tang zahzah hi. Rev.Thang Khaw Pau te inn ah kuamah omlo ahihman in a innnuai ah bu ding in ka lut suh hi. Tualeh a innveng Pa Hang Za Cin te ui in khawl lo in hong tawngteawng mawk hi. Tua teh kalungsim sungah Police te in Ui ham namun mah hongdelh lianding a hihteh ka kihep kik kei leh ci in ka sumpuakteng Rev.Thang Khaw Pau te innnuai ah ka sel a, tuakhit teh Ka sungh te inn ah ka tai suhsuak  hi. Ka sungh te na thonai lo ahihman in ka phongh a, kasungh pa, Pa Thang Dal kiangah a thu teng kagen hi.

Tuakhitteh Lophei khua taw lam gampa lak ah sun thapaai in ka om hi. Zingsang Nai 9 pawlciang ka sungh pa, Pa Thang Dal in zingAn hong puak hi. Khuazinteh Khuasak khua ka Nu Niang Khaw Kam inn ah ka paisuh a, zan thum tua ah ka giak hi. Ka nau Kam Thawn Nang pen Khuasak khua ah hausa mithum lak ah khat in na kihel a, a man U Kap aw lau ken, ken hongsel zo ning hong ci a, ka khamuang in nuamtak in ka ihmu thei hi. TuaHunpen January 6-8, 1994 kum a hihi.

Zan thum Khuasak ah kagiak khit ciang gampalak ton in Lophei ah kaciah to hi. Kainn ah Police te leh galkap thukan te tawh kakibing tuak namun uh  ahihman in ka lungmuangzo nonlo in Ka nuphal pa, Pa Lian Za Khup inn ah zan nih ka lum hi. Ka tapa Dal Seen pen tuaHun in kum 9 cing nailoh deuh hi. Hong it lua mahmah in ka giakgiak na ah zan nih ka pata in kalum khawm uh hi. Lophei Pa Lian Za Khup inn ah ka lup uh pen January 9-10, 1994 kum a hihi.

January 11, 1994 kum, Nitak khuazin ciang Ka Zi-i naupa, Pa Thang Dal in Vangteh khuadong hongkha hi. Vangteh ah Pa Nang Dal te inn ah zin katung uh hi. Pa Nang Dal a Zi neih lai in keima i Letthat a hihi. Vangteh katun ciang kaVai teng kagen leh Vangteh AG te in Ks.600 lamkal ah na Annek nang ci-in sunsiah hongtun uh hi. Vangteh pan in TON SIM ah a pai-to suakding ka hihi. Lamkal pen lauhuai mahmah lai ahihman in, Police ten hongthei loh nang ci-in
SengPi dimkhat, mehthuk hongpua sak uh a, Mehthuk lak ah, India sum 3.000 leh ka Photos pawlkhat kaguang sim hi.

Tuakhitteh Nidang in Malaysia puanten akici te, kilcihtak in akil khat ka teeng hi. KHA MAUH sia khat kakhu hi. Tua tengtawh Vangteh pan JANUARY 12, 1994 kum in TON SIM manawh in kapai uh hi. Vangteh pan Pa Nang Dal in lam hong hilhding in hong zui hi. Mehthuk Sengdim khat tawh Vangteh pan Tai 3 khawng ka paisuh uh hi. Tuakhitteh Saizang khuagei dong Tai 4 kiim kakah to uh hi. Saizang khuagei pen Gun dong kakum suh uh hi. Gun pan LAI TUI khuadong Tai 6 kahtoh cihtak in ka kahto leuleu uh hi.

Keipen tuadan in a gamla Vangik pua ngeilo ka hihman in LAI TUI katun uh ciang tawllua in ka sih dektek phial hi. LAI TUI ah AG Pastor Sia Cing Pau inn ah zin ka tung uh hi. Zan khat bek taamding kacih uh hi ven tawilua kahihman in Zan 2 ka taam uh hi. Tua Zan 2 pen January 12-13, 1994 Ni a hihi. JANUARY 14, 1994 Ni in LAI TUI pan TON SIM zingsang khuavak maa thamtham in ka pai khiankhian uh hi. Tua leh LAI TUI khua ka khenphet uh teh Police te in KHAWL KHAWL hong cilian uh hi.

Police te-in koipan na huam hong ci uh hi. Police pen mi 2 hi uh a, khatpen Zomi Police hi a, khatpen Kawlmi Police a hihi. Kawl Police pa in banghiam napuak hong ci a, Kawlpau a thei lodan in KHA ZAN ka ci mualmual pong hi. Tua leh ka tonpih Pa Nang Dal in Mehthuk Pi lawh te khat dim a piak leh pai un hong cipah bilbel hi.

Tuapan lungdam takin ka pai uh hi. Tualeh TON SIM ma awh in ka pai toto uh laitak, khuavak tung in Police te LEN TANG pan mi 5  LAI TUI lam hong paisuh tawh ka kituak leuleu uh hi. Pa Nang Dal mahin Mehthuk Pi lawh dim khat apiakleh Pai un hong cihpah bilbel uh a, Topa hongkep na tawh Tiau guntui kakan thei ta uh hi. Ka lungdam dan ki gen thei lo hi. India lam tungta ka hih uh manin Kawl kumpi thuneih na hong om non lo ta hi.

Tuabangdan tawh TON SIM,  JANUARY 14, 1994 Ni in katung uh hi. TON SIM katun ciang Kal 2 sung ka sidektak hi. Ahangpen lamkal ah tawl lua, lungkham lua ban ah TON SIM ka tun ciang ka Sum puak India Sum 3.000 teng Ka zanghgam kei-a, Satui dawn nuam mahmah napi ka leigam kei mawk hi. Ka tha beiteng kidim kik lomawk ahihman in kasi dektek hi. Tuateh kasum puak te ka zangh a Sa lei  in satui kadawn hi. Ka dam zawdeuh Kal 2 ciang AI ZAWL ah BUS tawh ka pai  hi.

AI ZAWL ah Rev.Lal Zara ( AG Pastor ) te inn ah zin katung hi. Rev.Lal Zara pen Nidang in Tahan TAUNG PHI LA, AG church ah Pastor asemngei khat hi a, ka Vai teng kagen leh nasiatak in hong Welcome in a ta te tawh a kibang zah in hong it bawl hi.

AI ZAWL katun khit SUNDAY ni in Rev.Lal Zara in Sun HUN PI ah Hun hong piapah hi. Kawlpau tawh Pasian thu kagen a, Rev.Lal Zara in Mizo pau tawh kam hong pheen sak hi. Tualeh ka upmawh hetlo pi-in FALAM te Nupi khat Pi Zingtee akici nu in a sum puak khempeuh hongpia in tam kasa lua peuhmah hi. A sum kasim leh India Sum 700 valdeuh a hihi. AI ZAWL ah HAKHA Christian Fellowship te FALAM Christian Fellowship te in ka thu a zak uh ciang a biakinn uh ah Hun zangh dingin hongsam uh a, Lovegift zong Pawlpi min tawh hi talah, mimal min tawh hi taleh hong pia ngei ngai uh hi.  Topa tung leh hongpia mimalkiim tungah ka nuam mahmah hi.

Tuabangin AIZAWL ah kha 3 kaomkhit ciang KA YIN politician te khat in Sya Kãp aw Delhi ah pai in UNHCR te in Sum huhna hongpia dinghi hong ci hi. Tualeh Kei zong paiding in kakhentat pah hi.Topan lampi honghonsak zong hi ven SHIN te Politician KO THET NAUNG a kici pa in Delhi Dong hong tonpih a, lamsap khempeuh zong hongsih hi. Zintun nading zong hong vaihawm sak hi. DELHI ka tun Ni pen APRIL 5,1994 kum a hihi.

APRIL 6, 1994 Ni in DELHI, UNHCR zum ah Refugee status kaseu pah hi.Nai 2 sung Interview hongbawl  uh hi. Ka zuau themzong kihel lo ahihman in REFUGEE dinmun taktak in hongsang pah uh a, Kha Khat in India Sum in 800 ta hong piaden uh hi. Kei zong tua Sum tawh Bangalore ah Master of Divinity Course kakah pan a, FEBRUARY 16,1996 kum in M.Dive Degree kangah hi.